دکتر علی قاسم زاده :

ضمن عرض سلام و آرزوی خیر و برکت، قرار است در خصوص اوقات فراغت دانش آموزان بحث کنیم .

ایام تابستان یکی از دغدغه های خانواده ها، اوقات فراغت دانش آموزان است .

بسیاری از صاحبنظران در حوزه تعلیم و تربیت معتقد هستند که ما همانطور که به سال تحصیلی و تعلیم و تربیت اهمیت می دهیم باید به اوقات فراغت هم توجه کنیم و بها بدهیم و بر این باور هستند که بسیاری از آموزه های تربیتی – اخلاقی و رفتاری در کلاس های غیر رسمی و نامرئی شکل می گیرد.

وقتی فرد در معرض روابط غیر اجتماعی قرار می گیرد – در خلوت خودش در حال خودکامی و خودشناسی قرار می گیرد آنجائی ست  که ما اسمش را می گذاریم اوقات فراغت که هیچ فشار و هیچ استرسی در آن نیست. و در آن آموخته هایی را یاد می گیرد که در هیچ کلاس درس و کلاس اجباری یاد نمی گیرد و با آن مواجه نمی شود.

مواردی که باید در برنامه ریزی اوقات فراغت رعایت شود:

1- خشک و رسمی نباشد طراحی و تنظیم برنامه اوقات فراغت نباید خشک و رسمی باشد ، آزار دهنده نباشد 

2- برنامه اوقات فراغت باید با مشورت خود فرزند طراحی و تنظیم شود 

3- سعی کنیم در اوقات فراغت فرزندان را در معرض محیط های مختلف قراردهیم چون دوره قبل از دبستان و دوره شش تا دوازده سال دوره ای است که بیشتر به دنبال اکتشاف هستند . 

4- برنامه اوقات فراغت به گونه‌ای نباشد که هدف فقط و فقط سرگرمی کودک باشد تا والدین هم به کار خودشان برسند. 

5- پدر و مادر باید در اجرای فعالیت ها و برنامه ها در کنار فرزند ایفای نقش داشته باشند باید به عنوان یک بازیکن در کنار کودک به انجام بازیها و فعالیت های مشترکی بپردازند

6- در برنامه ریزی اوقات فراغت سعی کنیم خلاقیت حرف اول را بزند باید خلاقانه برنامه ریزی کرد چون تأثیر آن بسیار بسیار بیشتر خواهد بود 

فرزندان ما مثل معدن هستند معدنی که هنوز شناسایی و کشف نشده است و بهتر این است که از مسیر تعلیم و تربیت و از مسیر اوقات فراغت آروم آروم این معدن و استعدادها کشف و شناسایی شوند0 منتها اگر ما بخواهیم در مسیر زندگی و به مرور با انواع هوش و استعدادهای فرزندانمان آشنا شویم  باید نشانه های هوش و استعداد را بدانیم و بشناسیم – باید نشانه شناسی هوش کار کنیم .

جزء جدیدترین نظریه ها در مورد هوش نظریه های چندگانه هستند و صاحبنظران معتقد به هوش واحد نیستند . 

گاردنر می گوید همه آدم های با هوش هستند ولی تنوع هوشی دارند 

1- هوش کلامی- بعضی از بچه ها در بدو تولد نسبت به بچه های دیگر واکنش هایی در لب و دهان انجام میدهند که نشان می دهد هوش کلامی آنها قویتر است – 

2-  هوش دوم هوش منطق ریاضی است – از کودکی نشانه های این هوش را دارند قبل از زبان باز کردن علاقه به شمارش دارند – مهمان ها را می شمارند – به چیدن اسباب بازی ها و منظم چیدن و چیدمان چیزی علاقه نشان می دهند 

3-  هوش سوم -  هوش فضایی – از همان کودکی در حال اسکن فضا و محیط هستند حتی در نوزادی وقتی وارد محیط جدید می شوند چشم ها مثل لنز عمل می کنند . 

4-  هوش چهارم- هوش موسیقیایی – از کودکی هوش موسیقیایی دارند 70% آن ژنتیکی و 30% محیطی – از همان کودکی نسبت به آواهای خوب و خوش واکنش نشان می دهند . 

5- هوش بدنی – بعضی از بچه ها میزان تحرک و جنب و جوش با بقیه فرقی می کند – از چهار ماهگی به بعد جنب و جوششان بسیار زیادی دارند . 

7- هوش درون فردی – گاهی یک کودک ساعت ها به تنهایی مشغول بازی می شود . بدون غرولند بدون اذیت کردن، اسباب بازیهایش بازی می کند و به شدت در خودش فرو می رود . 

8- هوش طبیعت گرا – از کودکی گل – گیاه آب و حیوانات علاقه خاصی دارند معمولا از درس علوم خیلی خوششان می آید – اینها در آینده در هر رشته ای که به طبیعت برگردد نخبه می شوند رشته های پزشکی - - شیمی 

9- هوش معنوی – بعضی از بچه ها هوش معنوی دارند یعنی بچه هایی که معمولا پوسته اشیاء قانع شان نمی کنند مایلند به عمق هرچیزی وارد می شوند مرتب سئوال کنند . اینها فلاسفه – مخترعین و مکتشفین بزرگی می شوند.

نکته مهم : 

البته همه این فعالیت هایی که با فرزند انجام می دهید باید خودتان در کنار فرزند حضور داشته باشید و در آن بازی یا فعالیت مشارکت داشته باشید ، ببینید و به عنوان شریک بازی به آن جذابیت بیشتری بدهید. 

- برای هوش بدنی هر بازی که در آن تحرک بیشتری باشد مثل نشانه گیری ها -بازی های توپی – بازی توپ و سطل – دارت – هر برنامه و فعالیتی که تحرک بدنی و جسمی بیشتری داشته باشد.

- برای هوش میان فردی بازی های اجتماعی – مغازه بازی – خاله بازی – مهمونی بازی 

- برای هوش درون فردی بازی هایی که به نوعی شبیه هوش تجسمی است – فعالیت هایی که به خلق اثر منجر شود.

- برای هوش طبیعت گرا – جمع آوری برگ در طبیعت و ....

- برای هوش معنوی – باز و بسته کردن یک اسباب بازی یا دستگاه

باید محیط هایی را ارزیابی کرد و آماده کرد ودر آن فعالیت های مختلف برنامه ریزی شود و بچه ها را در معرض این فعالیت ها قرار داد تا ببینیم چه فعالیت هایی را انتخاب می کند و علاقه دارند و کنش و واکنش فرزند به هر فعالیت چگونه است؟

گاردنر می گوید :

همه ما آدم ها یک قله داریم که اگر هوش هایمان را تا قبل از 12 سالگی بشناسیم و در مسیر آن هوش ها قرار بگیریم به قله استعدادهایمان دست پیدا می کنیم وگرنه ممکن است در اثر تشخیص اشتباه از مسیر فاصله بگیریم و روز بروز از قله استعدادهایمان دورتر شویم.

وقتی بچه ها استعدادیابی می شوند معمولا سه تا هوش اول را باید مورد تشخیص قرار دهیم.

برای اوقات فراغت، والدین باید یک منوی برنامه ای داشته باشند که حتی تلویزیون هم می تواند در آن باشد برنامه های هدفمند 

حتی برنامه های کامپیوتری - باید زمانبندی ها مدیریت شود و برنامه ها انتخاب شوند و حالت اعتیاد به آن برنامه پیدا نکنند.

یک بخش از اوقات فراغت – مشارکت دادن فرزندان در کارهای منزل هست بخصوص بچه های 12-6 ساله که دنبال اثبات توانمندی های خودشان هستند البته با اغماض و صبوری کردن پدرها و مادرها چون ممکن است کیفیت کار کودک به اندازه ما نباشد. مثل خرید کردن بچه ها از بیرون. 

دورهمی های خانوادگی می تواند یکی از فعالیت ها باشد که اوقات فراغت را پر می کند منتها باید خانواده هایی را انتخاب کنیم که فرزند همسن فرزند ما داشته باشند.

در پایان باید گفت که :

 اوقات فراغت ، زمانی است برای آرامش و پرداختن به تمایلات و خواسته های فردی  و آنچه فراغت را تشکیل می دهد خود فعالیت نیست بلکه چگونگی تجربه آن فعالیت است.